De klimaatonderlegger, een gemeenschappelijk vertrekpunt om belangen te checken aan de feiten van bodem- en watersystemen. Een ideale tool voor gebiedsgericht werken. 

Wat is de klimaatonderlegger? 

De klimaatonderlegger is een gelaagde kaart die klimaat-ruimtelijke relaties legt tussen de ondergrond, water en atmosfeer met daartussen liggend groen, bebouwing en infrastructuur. De relaties tussen de lagen brengen de gebiedstyperende klimaateigenschappen en de systeemsamenhang in beeld.

Waarom een klimaatonderlegger?

Op landelijk niveau draagt men steeds duidelijker de sturing uit van bodem- en watersysteem ruimtelijke ontwikkelingen. Deze kaart maakt dit concreet tot op een schaal van 1:25.000. Daarnaast kunnen er inzooms gemaakt worden op 1:10.000 en 1:5000, om een bepaalde locatie in beeld te brengen. De oordeelvrije feitelijke kaart is het bij uitstek een gemeenschappelijk vertrekpunt voor een gesprek op basis van goede gronden. Aansluiten en inspelen op het gegeven vergroot de efficiëntie van klimaatmaatregelen en draagt bij aan lokale identiteit. Daarnaast voorziet de klimaatonderlegger klimaatstresstesten van een systemische context. Waar stresstesten de feitelijke huidige situatie in beeld brengen, geeft de klimaatonderlegger aanvullende systeeminformatie. Zo worden de toekomstverwachtingen beter en in samenhang tot de omgeving inzichtelijk gemaakt.

Hoe is de klimaatonderlegger opgebouwd?

De klimaatonderlegger bestaat uit een klimaatfeitenkaart en een klimaatstructuurkaart. De feitenkaart gebruik je als start voor een gezamenlijk gesprek vanuit een landschappelijke basis. Om de complexiteit te reduceren zijn de meest bepalende systeemeigenschappen vertaald naar abstracte structuurkaart lagen, waardoor op hoofdlijnen systeemoverzicht ontstaat. Hierdoor wordt de lezer vanuit hoofdlijnen en systeemverbanden gedoseerd gevoed met informatie. Op de onderlegger is te zien waar de gevolgen van klimaatverandering het duidelijkst merkbaar zijn, bijvoorbeeld wateroverlast in de lagere delen (blauw), droogte op de wat hoger gelegen delen (roodbruin) en hitte en wateroverlast in de bebouwde kernen langs de rivieren (rood).

Hoe wordt de onderlegger gebruikt?

De onderlegger wordt gebruikt als reflectiekader voor ruimtelijke initiatieven. Daarmee is het een gemeenschappelijke vertrekpunt en referentiekader die klimaat ruimtelijke effecten van ruimtelijke initiatieven eenduidig in beeld brengt. Kortom, een verbindende gesprekskaart voor initiatiefnemers, stakeholders en de ruimtelijk bevoegde overheid om een eenduidig overwogen gezamenlijk besluit met bijbehorende kaders te formuleren.

Reikwijdte

De onderlegger biedt een eenduidig vertrekpunt, creëert een overzichtelijke systeemlogica. Het ontvlecht zo complexe, soms vastgelopen trajecten. Het maakt integraal werken herleidbaar en makkelijker. We zien dat de onderlegger gebruikt wordt als inspiratie- en reflectiekader en bij gebiedsgericht werken. De inzet is breed, te denken valt aan waterbeheerplannen, omgevingsvisies, ruimtelijke programma’s, strategieën en plannen, participatietrajecten en zoektochten naar ruimtelijke kansen vanuit integrale combinaties. De onderlegger wordt gebruikt om gebieden te analyseren, het gesprek op gang te helpen, los te trekken en als uitnodiging om nieuwe perspectieven te creëren vanuit een gemeenschappelijke basis.

Status

Deze kaart geeft alleen klimaat-ruimtelijke feiten weer en staat daarmee los van belangen en beleid. Door in het gesprek beleid en belangen (of plannen) te benoemen en deze te koppen aan de feiten (ofwel de gebiedseigen grondslag), levert dit gesprek een samenhangend beeld op dat inzicht geeft in de klimaatbestendigheid (droogte, hitte, wateroverlast en overstromingen) van het gebied.

Samengevat

De klimaatonderlegger helpt bij het inzichtelijk maken van voorgenomen initiatieven in relatie tot de kansrijkheid ervan, uitgaande van de lokale gebiedseigenschappen. Door deze stap actief en gezamenlijk te zetten, gaat dit leiden tot ruimtelijke besluiten die tegemoetkomen aan het principe van ‘water en bodem sturend’ en die passen binnen ‘een veilige en gezonde leefomgeving in 2050’.

Het succes gaat over:

• Feitelijke informatie over de klimaat-ruimtelijke schakeringen in relatie tot de onderliggende systemen. Waarom is een plek zo hoe hij nu is? Dat is een oersterk vertrekpunt om gezamenlijke grondslag te ontdekken en ontwikkelen;

• Het gezamenlijk gesprek en van daaruit het begrijpen van elkaar;

• Een gezamenlijk verlangen voor dialoog over de kaart en concrete initiatieven die aansluiten bij de klimaat-ruimtelijke logica die de klimaatonderlegger biedt;

• Samen de vraag beantwoorden: ‘Wat vinden we belangrijk en in welke volgorde?’